İSVEÇ POSTASI
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Merkez Bankası 2024 Ekonomi Nobel Ödülü’nü Amerikalı üç bilim insanına "Kurumların nasıl oluştuğuna ve refahı nasıl etkilediğine dair çalışmalar için" verdi. Bu bilim insanları:
Daron Acemoğlu, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü, Cambridge, ABD
Simon Johnson, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü, Cambridge, ABD
James A. Robinson, Chicago Üniversitesi, IL, ABD.
Avrupalılar dünyanın büyük bir bölümünü sömürgeleştirdiğinde, bu toplumlardaki kurumlar değişti. Bu bazen dramatikti, ancak her yerde aynı şekilde gerçekleşmedi. Bazı yerlerde amaç yerli halkı sömürmek ve sömürgecilerin çıkarı için kaynakları çıkarmaktı. Diğerlerinde, sömürgeciler Avrupalı göçmenlerin uzun vadeli çıkarı için kapsayıcı siyasi ve ekonomik sistemler oluşturdular.
Ödül kazananlar, ülkelerin refahındaki farklılıkların bir açıklamasının sömürgeleştirme sırasında tanıtılan toplumsal kurumlar olduğunu gösterdiler. Kapsayıcı kurumlar genellikle sömürgeleştirildikleri sırada fakir olan ülkelerde tanıtıldı ve zamanla genel olarak müreffeh bir nüfusa yol açtı. Bu, bir zamanlar zengin olan eski sömürgelerin şimdi fakir olmasının ve tam tersi olmasının önemli bir nedenidir.
Bazı ülkeler sömürücü kurumlar ve düşük ekonomik büyümenin olduğu bir duruma sıkışıp kalırlar. Kapsayıcı kurumların tanıtılması herkes için uzun vadeli faydalar yaratacaktır, ancak sömürücü kurumlar iktidardaki insanlar için kısa vadeli kazançlar sağlar. Siyasi sistem onların kontrolde kalacağını garanti ettiği sürece, kimse gelecekteki ekonomik reform vaatlerine güvenmeyecektir. Ödül sahiplerine göre, bu yüzden hiçbir iyileşme olmuyor.
Ancak, olumlu değişime dair güvenilir vaatlerde bulunamama durumu, bazen demokratikleşmenin neden gerçekleştiğini de açıklayabilir. Bir devrim tehdidi olduğunda, iktidardaki insanlar bir ikilemle karşı karşıya kalırlar. İktidarda kalmayı ve ekonomik reformlar vaat ederek kitleleri yatıştırmaya çalışmayı tercih ederler, ancak durum düzelir düzelmez halkın eski sisteme geri dönmeyeceklerine inanması pek olası değildir. Sonunda, tek seçenek iktidarı devretmek ve demokrasiyi kurmak olabilir.
Ekonomi Bilimleri Ödülü Komitesi Başkanı Jakob Svensson, "Ülkeler arasındaki gelir farklılıklarını azaltmak, zamanımızın en büyük zorluklarından biridir. Ödül sahipleri, bunun başarılması için toplumsal kurumların önemini göstermiştir" diyor.
Ödül Sahipleri
Daron Acemoglu, 1967 İstanbul, Türkiye doğumlu. 1992'de Londra Ekonomi ve Siyasal Bilimler Yüksek Okulu, İngiltere'den doktora derecesi aldı. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü, Cambridge, ABD'de profesör.
Simon Johnson, 1963'te Sheffield, İngiltere'de doğdu. 1989'da Massachusetts Teknoloji Enstitüsü, Cambridge, ABD'den doktora derecesi aldı. ABD'de profesör.
James A. Robinson, 1960'ta doğdu. 1993'te Yale Üniversitesi, New Haven, CT, ABD'den doktora derecesi aldı. IL, ABD'de Chicago Üniversitesi'nde profesör.
11 milyon İsveç kronu değerindeki para ödülü eşit olarak paylaştırılacak.
