İSVEÇ POSTASI
Kasım 1945 yılında kurulan Azerbaycan Milli Hükümeti kısa sürede önemli reformlar gerçekleştirdi. İşte bunlardan birkaçı:
- Azerbaycan Türkçesi resmî dil olarak okullarda okutuldu.
- İlk üniversite Tebriz'de kuruldu.
- Kadınlara oy hakkı verildi.
- Ağaların toprakları köylüler arasında paylaştırıldı.
Azerbaycan Milli Hükümeti’nin ömrü ancak bir yıl sürdü ve İran bu bölgeyi tekrar ele geçirdi. Bugünde İran Azerbaycan bölgesi olarak anılmaktadır. Resmi dil Farsçadır ve okullarda bu dille eğitim sürdürülmektedir.
Azerbaycan Millî Hükümeti (Azerbaycan Türkçesi: Azerbaycan Milli hökumeti)’nin 80’nci yılında Stockholm Sollentuna Scandic Star Hotel’de 13 Kasım Günü bir şura toplantısı gerçekleştirdi.
Stockholm Sollentuna’da gerçekleştirilen Azerbaycan Milli Hükümeti’nin 80’nci Yılı Nedeniyle Emekdaşlık Şura Toplantısı’na hem İsveç’te yaşayan hem de İsveç dışından konuşmacılar katıldı. Toplantının modetörlüğünü Süheyla Azizi (Ezizi) yaptı.
Toplantıya sekiz teşkilat katıldı. Bunlar; 1-Azerbaycan Demokrat Fırkası (ADF), 2-Azerbaycan Merkez Partisi (AMP), 3-Azerbaycan Milli Direniş Teşkilatı (Direniş), 4-Azerbaycan Öğrenci Hareketı (AZOh), 5-Güney Azerbaycan Demokrat Partisi (GADP), 6-Güney Azerbaycan İstiklâl Partisi (GAİP), 7-Güney Azerbaycan Milli Devlet İttifakı (MDA), Güney Azerbaycan Kurtuluş Partisi (GAQP)
Konferansın moderatörü Süheyla Azizi (Ezizi) açış konuşmasını yapıyor
Moderatör Süheyla Azizi (Ezizi) açış konuşmasına konukları ve katılımcıları selamlayarak başladı. Devamla; ”Orta Şarkta gerçekleşmekte olan yeni jeopolitik – jeostratejik değişiklikler on yıllardır, İran coğrafyasında, irticacı, faşist, şövenist, İran sevdalı rejimler tarafından bastırılan ve dünyanın görmezden geldiği Milli Hareketler gerçeğinin, artık bastırılamayacak ve de görmezden gelinemiyecek seviyelere ulaştığının anlaşılması ortaya çıkmıştır.
(…) Güney Azerbaycan Teşkilatları Emekdaşlığı Şurası, öz faaliyetlerinde milli harekatımızın emel ve ideallerinin yanı sıra milletimizin sarsılmaz iradesini sembolize eden ”Bağımsızlık (Özgürlük), Adalet, Milli Hükümet” sloganını rehber edinmiş ve bu yüksek değerleri temsil etmektedir.
Prensiplerimiz:
1-) Milli İdeoloji ve Hedef
2-) Beraberlik ve Vatandaşlık Prensibi
3-) Milli Hakimiyetin Gerçekleştirilmesi
4-) Demokrasi ve Çoğulculuk
5-) Cinsiyet Eşitliği
6-) Şiddet Türleri
7-) Geçiş Dönemi İdaresi
8-) Milletlerin Kendi Kaderini Tayin Etme Hakkı
9-) Şura adına müzakereler, anlaşmalar, anlayışlar, işbirliği vsg. Güney Azerbaycan Teikilatları Emekdaşlığı Şurası’nın kararı esasında gerçekleştirilir.
10-) Şura, üye teşkilatların bağımsızlığı prensibini saygıyla karşılamakla beraber yukarıda yazılan prensiplerin bütün üye teşkilatlar için bağlayıcı olduğunu beyan eder.
Saygı duruşu
Süheyla Azizi’nin konuşmasının ardından saygı duruşu ve marşlar dinletildi.Toplantı üç bölüm olarak gerçekleştiridi. Birinci bölümde; Çingiz Göytürk, Mahmud Bilgin, Haray Fethipur konuştular. Konuşmacılar Güney Azerbaycan’da yaşanan durumları ele alarak görüşlerini açıkladılar.
Çingiz Göytürk konuşmasını yaparken
Çingiz Göytürk konuşmasında; ”İran çok uluslu bir ülkedir ve 20’nci asra gelinceye dek bu coğrafyada iktidara gelen sülaleler etnik ve kültürel çeşitliliğin varlığını dikkate almış, farklı kimliklerin devlet idaresine katılımını sağlamışlardır. Bu siyaset merkezi egemenliğin meşruiyetini artırmanın yanı sıra bölgede istikrarın koşullarını da yaratmıştır.
(…) Şu anda kendilerini İran İslam Cumhuriyeti'ne alternatif olarak sunan bazı siyasi güçlerin "tek millet" kavramına bağlı kalmaları, tarihi gerçekleri yeterince analiz etmediklerini göstermektedir. Bu durum, müttefiklerin iktidara gelmeleri halinde Pahlavi ailesinden ve mevcut rejimden önemli ölçüde farklı olmayacakları ihtimalini güçlendiriyor. Ancak İran'ın mevcut siyasi gerçekliğindeki en önemli faktör, çeşitli halkların ulusal direniş hareketleridir. Bu gerçeği dikkate almayan herhangi bir siyasi alternatifin demokratik yollarla iktidara gelmesi ve iktidarda kalması imkansız görünüyor.
Bu bağlamda, Güney Azerbaycan'da "MİLLİ DEVLETİ" hedefiyle yola çıkan ve Özgürlük, Adalet, Milli Hükümet sloganını rehber edinen Konsey, mevcut üniter yapının ortadan kaldırılmasını bu yüksek hedef ve değerlerin gerçekleştirilmesi için vazgeçilmez bir koşul olarak görmekte ve mevcut alternatiflerden hiçbirinin bu değişikliği sağlayacağına inanmamaktadır” diyerek konuşmasını sürdürdü.
Çingiz Göytürk, konuşmasına devamla, ”Geçiş yönetiminin temel görevleri” adıyla 15 madde sunarak, açıklamalarını yaptı. Örneğin 1- madde, ”İran İslam Cumhuriyeti rejimine son vermek” adını taşıyordu.
Çingiz Göytürk’ten sonra söz alan Mahmud Bilgin ve Haray Fethipur da İran Azerbaycan’nın ve iran’daki diğer halkların bağımsızlıklarını kazanarak dil ve kültürlerini geliştirmelerinin önemine değinen konuşmalar yaptılar.
İkinci bölümünde konuşmacılar soldan Emir Mardani, Ejder Karadağlı, Moderatör Süheyla Ezizi, Macid Cavadi Araz, Ayda Emirhaşimi
Şura’nın ikinci bölümünde söz alan konuşmacılar, Emir Merdani, Ejder Karadağlı, Macid Cavadi Araz ve Ayda Emirhaşimi oldu. Bu bölümde de bir önceki konuşmacılara yakın söylemler dile getirildi.
Ayda Emirhaşimi konuşuyor
Ayda Emirhaşimi konuşmasında İran Azerbaycan’ındaki durumlara dikkat çekerek; ” Bugün Azerbaycan Demokrat Partisi'ni temsilen karşınızda konuşmak benim için büyük bir onur. Azerbaycan milleti olarak tarihimizin bir dönüm noktasındayız. Bu dönüm noktasını bir zafere dönüştürmek için geçmişimizi unutmamalı, ondan güç almalı, dersler çıkarmalı ve geleceğimizi doğru bir şekilde inşa etmeliyiz.
80 yıllık zengin ve siyasi mücadele deneyimine sahip olan Azerbaycan Demokrat Fırkası, 80 yıl önce Seyyid Cafer Pişeveri’nin liderliğinde Pehlevi boyunduruğundan vatanımızı, ülkemizi, Azerbaycan Türklerini, milli-demokratik hareketi ve 21 Azer Ayaklanması yoluyla kurtararak Azerbaycan’da modern bir devlet kurmuştur. Bu sayede milletimizin onuru, kimliği, dili, gelenek ve görenekleri, toprakları ve tarihi yeniden canlandırılmış ve korunmuştur. Azerbaycan Milli Hükümeti’nin kurulması yalnızca siyasi bir olay değil; esarete karşı milli ruhun, kültürel varlığın ve toplumsal adaletin haykırışıydı.
21 Azer Ayaklanması sonucunda kurulan Azerbaycan Milli Hükümeti, tarihimizde ilk kez halkın kendi ana dili olan Azerbaycan Türkçesinde eğitim gördüğü, toprağın köylüye verildiği, işçi haklarının korunduğu ve sanayinin kurulduğu bir dönemi başlatmıştır.
Kadınlarımız o dönemde ilk kez sahneye çıktı; eğitim aldı, yazdı, üretti, mücadele etti ve seçme-seçilme hakkı kazandı. Bugün de kadınlarımız mücadelenin ön saflarındadır.
Ne yazık ki bu aydınlık yol, Pehlevi rejiminin ve Fars şovenizminin acımasız saldırıları ve onların dış destekçilerinin baskıları sonucu kan içinde boğuldu. Milletimiz insani ve kültürel bir soykırıma maruz kaldı. Ancak 21 Azer Ayaklanması’nın idealleri yaşatıldı. Milletimizin ve Fırkamızın mücadelesi bugün de sürmektedir.
(…) 21. yüzyılın karmaşık gerçekleri içinde Azerbaycan milleti ve baskı altındaki diğer halklar da aynı ilkesel duruşla yeniden sahneye çıkmaktadır. Halkımız kendi kaderine sahip çıkmak istemektedir. Ana dilimiz özgür olmalı, kültürümüz bir müze vitrini hâline getirilmemeli, topraklarımız işgal edilip paylaşılan bir sömürü kaynağı sayılmamalıdır.
Bu geçiş döneminde önceliklerimiz açıktır:
Anadilde eğitim hakkının güvence altına alınması,
Bölgeler arası ekonomik eşitliğin sağlanması,
Milli kültürümüzün yeniden canlandırılması,
Demokratik yönetim ve yerel öz yönetim ilkesinin tesis edilmesi.
Ve bu yolda yalnız değiliz. İran adı verilen coğrafyada baskı altında yaşayan Beluçlar, Araplar, Türkmenler, Lorlar, Kürtler, Gilanlılar ve diğer milli-mezhepsel-etnik gruplar da bu mücadelede bizimledir” diyerek İran üzerine geniş bir perpektif sundu.
Üçüncü bölümdeki konuşmacılar, Saeed Hamidan, Mohim Sarkhosh, Afravi konuşmalarını Farsça yaptılar. Türkçede karşılığı olduğu sözcüklerden yola çıkarak bu kişilerin İran rejimine yönelik eleştiriler ve yapılması gereken işler üzerine konuştukları anlaşıldı.
Emekli Albay Ömer Karabiber
Türkiye’den davetli olarak gelen emekli albay Ömer Karabiber Türkçe olarak yaptığı konuşmasında Bakü’de görev yaptığını hem Iran’ı hem de Türki Cumhuriyetlerini adım adım gezdiğini ve bölgeleri iyi tanıdığını söyledi. Konuşmasında tarihin ilk dönemlerinden beri Türklerin birlik, beraberlik ve dil ve kültürlerini korumada sıkıntılar yaşadıklarını ve asimilasyona maruz kaldıklarını savundu. Türklüğün ilk önemli özünün dili korumak ve yaşatmak olduğunu dillendirdi. Bugün Türkiye dışında yaşayan Türklerin çocuklarının Türkçeyi kullanmakta çok zorlandıklarını belirterek; ”Çocuklar ve yetişen kuşaklar evde Türkçenin konuşulduğunu bilmelidirler. Aileler buna büyük özen göstermek zorundadırlar” dedi.
Irak Türkmenlerinden Sühan Arslan’da Türkçe konuşmasında Irak’ta Saddam öncesi ve sonrası üzerlerindeki baskıların, asimilasyon ve yok etme çalışmalarının sürdüğünü dillendirerek bu yönde konuşmasını sürdürdü.
”Güney Azerbaycan Milli Hükümeti’nin 80’nci Yılında Emekdaşlık 2’nci Şurası” Konferansı yapılan konuşmaların ardından sona erdi.
